Rusların Lazistan sancağını işgali..Lenin Rus Çarını devirdi Bölge Kurtuldu..

Rusların Lazistan sancağını işgali

1915 yılının Şubat ayında Batum’dan çıkan iki düşman savaş gemisinden birinin Sarp sahilinde olduğu, diğerinin ise Vitze’yi (Fındıklı) bombardıman etmekte olduğu merkeze bildirilmişti. Bunun ertesi günü Vali Cemal Azmi’nin telgrafında belirttiği üzere, öğleden önce Batum’dan çıkan düşman gemileri Vitze (Fındıklı) ve Arkabi (Arhavi) arasındaki bazı mevkileri top ateşine tuttuktan sonra Xopa (Hopa) istikametiyle geri dönmüşlerdi.1915 yılının Mart ayına gelindiğinde Ruslar Hopa ve Arhavi’yi işgal etmişlerdi. Bu bölgede yaşayan halk orman yollarını kullanarak ve deniz yolu vasıtası ile Rize ve Trabzon’a göç etmeye başlamışlardı. Mediha Kayra Rus bombardımanını ve köyden kente göçmelerini kaleme aldığı anılarında şöyle bahseder:

Dün, ajans, Rus donanmasının Karadeniz Boğazı’nı topa tutmak için Boğaz’a yanaştığını ve rastlantı olarak orada dolaşmakta olan Yavuz, Midilli ve öteki gemilerimizle aralarında çatışma olduğunu yazmıştı. Biz de ondan söz ediyorduk. Ertesi sabah Rusya’nın bize savaş ilan ettiğini haber aldık… Salı günü, annem, teyzem ve hanım yengem Trabzon’a inip lazım olacak yatak ve elbiseyi Arğalya’ya göndererek kendileri Kannika’ya geldiler. Oradan hep birlikte yayan ta Arğalya’ya, yani bey dayımın köyüne hareket ettik. Birçok dağlar,
dereler aştıktan sonra akşamüstü Arğalya’ya vardık. Burada otuz kırk kişi, on bir gün kadar bir süre kaldık. On birinci gün biz Trabzon’a indik. 1916 yılının mart ayından 1918 yılının Şubat ayına kadar Rus işgaline maruz kalan sancak halkı, çok zor zamanlar geçirmişlerdir. İşgalden dolayı, halkın büyük bir kısmı yüksek yerlere ve işgal edilmemiş batı kesimlerine göç etmiş, hanelerini terk etmek mecburiyetinde kalmışlardır.

️Bu göçü hızlandırmak için bölgedeki Rus ajanlar kara propaganda yapıyorlardı. Ruslar durmaya niyetli görünmüyorlardı. Öncelikle Pazar yakınlarında karaya Rus askeri birlikleri çıkarılmıştı. 8 Mart tarihinde Rize işgal edilmişti. Düşman donanması tarafından Trabzon, Rize, Giresun ve Görele sahillerinde yapılan bombardıman ve diğer faaliyetler hakkında malumata göre, Eylül ayında Trabzon Vali Vekili Fuat Bey 4 düşman torpidosunun Lazistan Sancağı sahillerini dolaşarak Atina’nın (Pazar) Ǩuǩulati (İkiztepe) ve Mapavri’nin (Çayeli) Samuran ve köprü ve Arkotili (Limanköy) iskelelerinde bulunan 14 kayığı ve Çayeli okul binasını tahrip ettiğini merkeze bildirmiştir. Rize’nin Lipariti (Yalıköy) iskelesinde bulunan 1 kotraya 10 kadar mermi atarak isabet ettirememiş ise de bir haneyi kısmen tahrip ettiği Lazistan Sancağı’ndan bildirilmiştir.

Dahiliye Nezareti’ne verilen bilgilere göre, Batum’dan çıkan 1 adet torpidonun Of sahiline gelerek sığınaklarına çekilmiş olan 2 kayığı tahrip ettiği ve Rize’nin Kalapatomozi deresi (İyidere) ağzındaki kayıklara ve köprüye ve çevre iskelenin kayıklarına da kadar mermi atmak suretiyle zarar verip gitmiştir. Ruslar, Kemalpaşa, Hopa ve Arhavi yönünden Batı’ya doğru hücumlarını artırarak sürdürmüş ve 2 Aralık 1915 tarihinde Arhavi’yi işgal etmişlerdir. Halihazırda ekonomik ve toplumsal birçok sıkıntının var olduğu sancakta, I. Dünya Savaşı ile birlikte ciddi tahribatlar oluşmuş ve mevcut olan olumsuzluklar artmıştır. 1915 yılında Lazistan Sancağı’nda Rus bombardımanından ciddi zarar gören yerler ve zarar miktarları:

Hopa Kazası sahillerinde meydana gelen hasarlar: 5,742,500

Pazar, Ardeşen ve Gora’daki hanelerde meydana gelen hasarlar:
84,900

Pazar, Giresun, Kastel, Limanköy ve Zarha (Hisarlı)
hanelerinde meydana gelen hasarlar: 2,160,200

Pazar, Dernek, Miladis’te meydana gelen hasarlar: 696,900

Rize Limanı’ndaki hasar: 475,409

Hopa’nın Bucak Köyü’nde Şevki Efendi’nin hane ve
eşyası: 75,000
Lazistan Sancağı’nda hemen hemen zarar görmeyen yer mevcut
görünmemektedir. Oluşan hasarların etkisi birçok alanda uzun vadeli
sıkıntılara sebep olmuştur. Çünkü herhangi bir liman veya iskelenin aldığı hasar bu limandan veya iskeleden ticaret yapılmasını
engelleyeceği için ekonomik olarak sancağın daha olumsuz koşullara
sürüklenmesine sebep olacaktır. Anlaşılacağı üzere Lazistan Sancağı’nın zararı 7,000,000 kuruşun üzerindedir. Bu rakam
o dönem için ciddi bir tutardır.
24 Ocak 1916 tarihinde Rusların Vitze’ye doğru saldırmasının
akabinde, Türk birlikleri Abu Deresi’ne çekilerek savunmaya geçmişlerdir. 6 gün boyunca bu bölgede yaşanan çatışmada, Vitze
halkı Ruslara büyük zararlar verdiler. 5 Mart’ta Atina, 6 Mart’ta Çayeli, 8 Mart’ta Rize işgal edildi. İlerleyen zamanda, Rus kumandanın hazırlıklarını tamamlaması ile 13 Nisan 1916’da
Trabzon’a taarruz ederek oradaki Türk ve Lazları çekilmeye zorladı ve 19 Nisan 1916’da Rus güçleri Trabzon’a girdi. Böylece Trabzon da dahil olmak üzere Lazistan Sancağı ele geçirilmiş oldu.
I. Dünya Savaşı devam ederken 9 Mart 1917’de Rusya’da başlayan
Komünist İhtilali üzerine cephelerde Rus Savaşları etkisi azalmıştı.
Bundan dolayı Kafkas Cephesinde Ruslar fazla direnmeden teslim
oluyordu. Fakat Rusların bu cephede 470 topla destekli 250 bin kuvveti
bulunmaktaydı. Buna rağmen Ruslar çeşitli bahanelerle Brest Litovsk Antlaşması ile savaştan çekilmiştir. 1917 yılında imzalanan Erzincan Mütarekesi’nin ardından Doğu Karadeniz’deki Rus istilasının sona ermesiyle, 2 Mart 1918 tarihinde Rize Rus işgalinden kurtarılmıştır. NOT: (YAZARIN BURADA RİZE RUS İŞGALİNDEN KURTARILMIŞTIR SÖZÜ GERÇEKÇİ DEĞİL. ÇÜNKÜ, RUSLAR RİZE DE SAVAŞMADI. LELİN FŞİAT RUS ÇARINA KARŞI DEVRİM GERÇEKLEŞTİRMİŞ SOSYALİZM ADIMI ATMIŞ VE RİZE DAHİL SARP KAPIYA KADAR GERİ ÇEKİLMİŞTİR SAVAŞMAMIŞTIR” Daha sonra Lazistan Sancağı’nın Mapavri, Atina gibi diğer kazaları da Rus işgalinde kurtarılmıştır. I. Dünya Savaşı’nın sonuçları Lazistan Sancağı için çok ama çok ağır olsa da sancak geri alınmış ve iyileştirme çalışmaları başlatılmıştır. 1924 yılında vilayet olan Rize daha sonra da çay gibi çeşitli tarımsal üretimlerle desteklenmeye çalışılmıştır.